OLİGOSPERMİ
Erektil Oligospermi (Sperm Azlığı) Nedir?
Yetişkin bir erkekte yapılan semen (spermlerin bulunduğu sıvı) analizinde sperm hücreleri sayısının 20 milyon/ml’den daha az olmasıdır. Semen(spermin bulunduğu sıvı) konsantrasyonu yaşam şartlarındaki değişiklikler ile kişide değişiklik gösterebildiğinden, Dünya Sağlık Örgütü’nce yapılan son çalışmalarda sperm sayısının 15 milyondan az olması durumu oligospermi olarak kabul edilmektedir.
Oligospermi (Sperm Azlığı) Belirtileri Nelerdir?
Yetişkin bir erkek istediği halde çocuk sahibi olamıyorsa ve partnerinde bir sorun yok ise o zaman erkekte sprem sayısına bakılır. Sperm azlığı vücutta herhangi bir belirti göstermez.
Oligospermi (Sperm Azlığı) Dereceleri
Kişide yapılan test sonucunda 10-15 milyon arasında hücre bulunuyor ise hafif derece oligospermi, 5-10 milyon arasında hücre bulunuyor ise orta derece oligospermi ve test sonucunda 5 milyondan daha az hücre bulunuyor ise yüksek derece oligospermi olarak derecelendirilir.
Oligospermi (Sperm Azlığı) Nedenleri:
Oligospermi, testisler ile ilgili, testisler ile ilgili olmayan, testiste sonradan olan problemlerden kaynaklanan, sebepsiz ve genetik bozukluklara bağlı olarak görülebilir.
Testislerle ilgili olmayan nedenler:
Testislere yeterli desteğin sağlanamaması, genel alışkanlıklar, uyuşturucu, alkol, sigara kullanımı, yetersiz vitamin ve hormonlara bağlı olabildiği gibi at binme, bisiklet sürme gibi faaliyetler sırasında testisler fiziksel olarak zarar görmüş olabilir. Kişinin görmüş olduğu hormon tedavileri ya da farklı sebeplerden kaynaklanan hipogonadizm (seks hormonu yoksunluğu) da testisler ile ilgili olmayan sebepler arasında sayılabilir.
Testislerle ilgili nedenler:
Oligospermi hastalarında hormon bozukluğu olmadığı halde testilere bağlı sperm azlığı yaşanan durumlardır. Bunlar yaşa bağlı olarak sperm sayısının azalması, Y kromozomunda genetik bozukluk, anormal kromozom yapısı, USP 26 enziminde bozukluk, herhangi bir vücut dokusunda anormal büyüme (neoplazma), üreme (genital) sistem yapısal farklılıkları, varikosel, testis torbasında şişme (hidrosel), geçmişte geçirilmiş olan kabakulak ya da sıtma gibi hastalıklar olarak sıralanabilir.
Testiste sonradan oluşan nedenler:
Testiste sperm üretimi sonrası bozulan erkek üreme (genital) sistemini ve erkekte boşalma sorunlarına bağlı olarak erkek sperm işlevi kalitesini olumsuz etkileyen durumlardır. Enfeksiyon veya prostat problemleri, kistik fibrozis, boşalma kanalında engel olması durumlarında sperm azlığı görülebilir.
Nedensiz(sebebi belli olmayan) idiyopatik oligospermi
Erkeklerin %30’unda sperm azlığı ya da kalitesizliği klinik ya da labrotuvar ortamında sebepsiz tanımlı olduğundan, bu grup oligospermi hastalarının durumu idiyopatik olarak adlandırılmıştır. Yaş, bulaşıcı hastalıklar (klamidya enfeksiyonu gibi) mikrodelesyon sendromu, mitokondriyal değişiklikler, çevresel kirlilik, gelişen hormonal değişimler gibi birkaç faktör bu %30’luk oluşumun içinde olabilir.
2013 yılında tamamlanmış bir çalışmada oligospermi ve azospermi hastalıklarının belirgin bir şekilde şişman ya da obez olma ile ilintili olduğu fakat sebebin yine de belirsiz olduğu hatta zayıf hastalarda da bu hastalıkların oluştuğu gözlemlenmiştir.
5-Dna hasarı kaynaklı oligospermi
Meme kanseri yatkınlık geni 2 (BRCA2), mayoz bölünme sırasında hasarlı DNAlarda homolog rekombinasyon onarımı yapar. Bu gendeki bozukluklar şiddetli oligospermi ile bağdaştırılmıştır.
Oligospermi (Sperm Azlığı) Tedavisi
Oligospermi hastalığınin neden ya da nedenleri tam olarak bilinemediğinden, sağlıklı yaşam tarzı ve kişide teşhis edilmiş eksik noktaların tamamlanma süreci uzman hekimlerin çıkış noktasıdır.
Sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz, sigarayı bırakma, toksik maddelerden uzak durma gibi genel uzman tavsiyelerinin yanında bitkisel tedavilerin de çare olabileceğine inanılmaktadır. Bitkisel tedaviler ve testesteron arttırıcı yöntemler tercih edilmektedir. Bir diğer doğal tedavi yöntemi ise kök hücre tedavisidir.
Kök Hücre ile Oligospermi (Sperm Azlığı) Tedavisi
Oligospermi vakalarında, kök hücre tedavisi öncesinde daha basit yöntemlerle sonuç alınıp alınamayacağına karar vermek için semen analizi, genetik karyotip analizi ve testiküler biyopsi örneği istenebilir. Bu bulgulara göre tedavi seçenekleri değerlendirilir. Hasta kök hücre tedavisine uygun bulunursa gerekli kan testleri yapılır ve ardından tedavi aşamasına geçilebilir.
Tedavi Süreci
Kök hücrelerin dokundukları hücrelere dönüşme özelliği vardır. Bu nedenle oligospermi tedavisinde kullanılmaktadır. Çok az sayıda bile sperm oluşturan hücre var ise bunlara dokunup, bu hücrelerin sayısını artırarak sperm oluşumunu sağlar.
Genetik bozukluğu olmayan hastalarda, hastanın kendisinden elde edilen kök hücreler verilir.
Genetik olarak oligospermi hastası ise hastaya genetik olarak bu bozukluğu taşımayan kök hücreler verilerek tedavi gerçekleştirilir. Tüm testler sonucunda hangi tip kök hücre verileceğine karar verilir. Ancak tüm testis yapısı düzeldikten sonra yeni sperm oluşumu en az 72 gün sürmektedir. Bu nedenle tedaviden sonra en erken 6 ay ile 1 yıl sonra sperm üretimi beklenir.
Sperm üretim ve gelişim aşamalarının hepsinin birleşimine ‘spermatogenez’ adı verilir. Spermatogenez, sperm hücresinin kök hücre aşamasından, olgun bir sperm haline gelmesine kadar geçen süreci içerir. Bu süreç, 65-75 gün arasında tamamlanan bir süreçtir. Spermatogenez sürecinin aşamalarını anlamak ve her bir aşamanın sürece nasıl bir etki yaptığını bilmek, tedavinin nasıl yapılması gerektiğine karar verebilmek için oldukça önemlidir.
Uygulama Şekli:
Verilecek hücre sayısı, hastanın yaş ve kilosuna göre belirlenir. Tedavi mezenkimal kök hücre(hastanın kendi yağ dokusu veya kemik iliğinden elde edilen) veya fetal kök hücre kullanarak gerçekleştirilir. Hangi tedavinin uygulanacağına hastanın durumuna göre karar verilir. 6 ay ara ile 2 seans uygulama ile gerçekleştirilebilir. Tedavi protokolü tamamen hastanın durumuna göre ayarlanır her hasta için farklı protokol uygulanabilir.
Bu hastalığın tedavisi hastanelerin klinik şartlarında kök hücrelerin çoğaltılıp Androloji uzmanları tarafından ilgili hasarlı bölgeye uygulaması yöntemiyle yapılabilmektedir.
Kök Hücre İle Oligospermi Tedavisindeki Başarı Oranları
Testis içerisinde sperm üreten hücrelerde canlı hücre çok az sayıda dahi var ise başarı oranı %95 ve üzeridir. Sperm oluşumu gerçekleştikten sonra sayısını artırmak için tedavi 1 yıl sonra tekrarlanabilir. Sperm oluşumunu değerlendirme süresi tedaviden sonra en erken 6 aydır.
Sıkça Sorulan Sorular
Oligospermide kök hücre tedavisi her hastaya uygulanabilir mi?
Eğer hasta kanser tedavisi görmüyor ise ve hücre öldürücü ilaç kullanmıyor ise ve sağlıklı sperm hücresi çok az sayıda da olsa var ise kök hücre tedavisi uygulanabilir.
Oligospermide kök hücre tedavisi maksimum kaç kere uygulanabilir?
Tedavi herhangi bir yan etkisi olmadığından kişi sperm sayısını ideal seviyelere çekmek istediği sürece uygulanabilir. Tedavi 1 kerede sonuç verebileceği gibi ilerleyen seneler içinde tekrarlanması da gerekebilir.
Oligospermide kök hücre tedavisi cinsel isteksizlik yaratır mı?
Kök hücre tedavisi sonrasında cinsel isteksizlik kesinlikle görülmez. Aksine kök hücre tedavisi erektil disfonksiyon (sertleşme problemi) tedavisinde de kullanıldığından dolayı kişinin cinsel performansına pozitif etkileri olabilir.
Bilimsel Çalışmalar
- Fazeli, Z., Abedindo, A., Omrani, M. D., & Ghaderian, S. M. H. (2018). Mesenchymal stem cells (MSCs) therapy for recovery of fertility: a systematic review. Stem Cell Reviews and Reports, 14(1), 1-12.
- Venkatesan, V., & Madhira, S. L. (2014). Promise (s) of using mesenchymal stem cells in reproductive disorders. The Indian Journal of Medical Research, 140(Suppl 1), S98.
- Volarevic, V., Bojic, S., Nurkovic, J., Volarevic, A., Ljujic, B., Arsenijevic, N., … & Stojkovic, M. (2014). Stem cells as new agents for the treatment of infertility: current and future perspectives and challenges. BioMed research international, 2014.
- Hassan, A. I., & Alam, S. S. (2014). Evaluation of mesenchymal stem cells in treatment of infertility in male rats. Stem cell research & therapy, 5(6), 131.
- Mehrabani, D., Hassanshahi, M. A., Tamadon, A., Zare, S., Keshavarz, S., Rahmanifar, F., … & Ramzi, M. (2015). Adipose tissue-derived mesenchymal stem cells repair germinal cells of seminiferous tubules of busulfan-induced azoospermic rats. Journal of human reproductive sciences, 8(2), 103.
- Gassei, K., & Orwig, K. E. (2016). Experimental methods to preserve male fertility and treat male factor infertility. Fertility and sterility, 105(2), 256-266.
- Vahdati, A., Fathi, A., Hajihoseini, M., Aliborzi, G., & Hosseini, E. (2017). The regenerative effect of bone marrow-derived stem cells in spermatogenesis of infertile hamster. World journal of plastic surgery, 6(1), 18.
